Hoe een stagiair met grote dromen creator van een broedplek voor de toekomst van de landbouw werd

Als kind van ouders met een administratief beroep had de appel niet verder van de boom terecht kunnen komen. Maar gewapend met een sterke visie en een grote droom, lukt het biologisch dynamische boer Tim Moerman (37) een broedplek voor de toekomst van de landbouw te creëren. 

De afgelopen week kampeerde en werkte ik op de biologisch dynamische boerderij Loverendale Ter Linde in het Zeeuwse Oostkapelle. Biologisch dynamische landbouw is een bijzondere vorm van biologische landbouw die gebaseerd is op de antroposofische principes van Rudolf Steiner. Loverendale Ter Linde is de eerste biologisch dynamische boerderij van Nederland en bestaat al sinds 1926. Een plek dus met een rijke historie maar misschien wel met een nog mooiere toekomst. Anderhalf jaar geleden was ik ook op deze plek en zag toen al hoe bijzonder het was. Overslaan op mijn reis is dus geen optie.

Toen ik Tim probeerde te bereiken om mijn bezoek voor te leggen, was dat mijn eerste kennismaking met zijn extreme doelgerichtheid. Contact krijgen is moeilijk en als het dan toch lukt is het kort en bondig. De reden wordt mij al snel duidelijk. Tim is een man met een missie, hij heeft glashelder voor ogen waar het heen moet met de boerderij. Hij wil geen grondstoffen meer produceren, maar echt lekker en gezond eten maken voor iedereen in de buurt op een biologisch dynamische bedrijf waarbij de energie van mensen, planten en dieren samenkomt. 

Rondlopen op Loverendale Ter Linde doet me denken aan de documentaire “The biggest little farm”. Als ik Tim vraag of hij die gezien heeft, antwoordt hij dat hij deze bewust niet heeft gekeken. Hij wil zijn eigen visie ontwikkelen, en niet een ander volgen. Hij laat zich door niets of niemand afleiden, ook niet door mij. Als ik hem wil spreken dan kan dat tijdens het koeien melken. 

Stagiair met een missie
Met mijn voeten in de koeienpoep probeer ik erachter te komen wat deze man drijft om zijn ‘stoutste droom’ te bereiken, zoals Tim zijn werk noemt. Hij komt niet uit een boerenfamilie. Hij groeit op in België en zijn ouders hebben een administratief beroep. Ze vinden het belangrijk dat Tim het goed doet op school. Als tiener wil hij graag bakker worden, maar dat zien zijn ouders niet zitten. Die vinden zijn cijfers te hoog voor zo’n praktisch beroep. Daarom gaat hij uiteindelijk sociologie studeren en verdiept zich in eerlijke handel. Dat onderwerp boeit hem enorm. Maar hij is praktisch ingesteld en wil echt wat gaan doen in plaats van erover nadenken. Daarom besluit hij na zijn studie een opleiding voor biologische landbouw te volgen.

IMG_7771
IMG_7857
IMG_7810
IMG_7894

Tijdens zijn opleiding komt hij als stagiair terecht bij Loverendale. Hij blijft plakken en als vervolgens boomgaard Ter Linde te koop komt te staan, slaat Tim toe. Niet omdat hij gelooft in fruitteelt als losstaand geheel, maar omdat hij dan al voor zich ziet wat deze plek kan gaan worden. Want het is voor Tim glashelder hoe landbouw eruit zou moeten zien. Het huidige systeem is niet meer houdbaar vindt hij. Het gaat om het combineren van de energie van mensen, planten en dieren. Die synergie is heilig en het fundament van de BD landbouw. Hij is dan ook kritisch op collega’s die de dierlijke tak niet voldoende onderdeel maken van hun bedrijf.

Geen aardappelen, maar stamppot
De afgelopen jaren werkt Tim keihard om deze eenheid tussen mensen, planten en dieren vorm te geven. In 2022 is het resultaat een gemengd bedrijf van zo’n 160 hectare met 28 medewerkers dat hij samen met compagnon Jaco Burgers leidt.

De fruitteelt is voor de mannen nog altijd de belangrijkste tak van sport. Er worden appels en peren geteeld en verwerkt in een gloednieuwe verwerkingsfaciliteit die onlangs is neergezet. Daar kan ook het fruit van collega’s verwerkt worden. Naast fruit worden er bloemen, pompoenen, peulvruchten en granen geteeld in strokenteelt. En vanaf volgend jaar komt hier groenteteelt bij. Er zijn kippen, varkens en koeien voor vlees, melk, eieren en mest. Een grote populatie bijen zorgt voor bestuiving en vitaliteit van de planten.

Maar bij de productie van grondstoffen houdt het niet op. Sterker nog, hier begint de missie van Tim eigenlijk pas. Want landbouw draait wat hem betreft niet om het produceren van grondstoffen, maar om het maken van lekkere en gezonde voeding die beschikbaar is voor iedereen. Niet enkel de aardappelen telen dus, maar het maken van de stamppot. Geteeld, verwerkt en verkocht in eigen keten. Dus is er op de boerderij een eigen bakkerij, een café, ijsmakerij, een melktap en een prachtige boerderijwinkel. En er zijn plannen voor een groentesnijderij en een lunchroom. Nieuwe plannen moeten er altijd zijn, want ‘bedrijfsindividualiteit’ is belangrijk. De boerderij moet zijn als een organisme dat zich continu ontwikkelt. 

De boerderij als kern van de gemeenschap
Een ander kenmerk van biologisch dynamische landbouw is lokale en directe afzet. En dat contact met de consument is voor Tim een essentieel onderdeel van de drie-eenheid waar hij voor staat. De boerderij draait om mensen en heeft een centrale rol in de gemeenschap. Daarom kan iedereen langskomen om te komen genieten van het lekkers, te kamperen op de camping of te spelen in de natuurspeeltuin. Alles om mensen te betrekken bij de boerderij en de natuur. En bij voorkeur gaan de producten Zeeland niet uit. Wat niet verkocht wordt op eigen terrein gaat zoveel mogelijk naar lokale winkels en horeca. En uiteindelijk gaat de droom van Tim nog een stapje verder: zijn producten die worden verwerkt tot gezonde maaltijden voor scholen en zorginstellingen in de buurt. En dat is geen luchtkasteel, er wordt al aan gewerkt.

IMG_7746
IMG_7713
IMG_7717
IMG_7880

Voor alle grote plannen zijn veel verschillende medewerkers nodig. Maar het vinden van de juiste mensen voor zijn snelgroeiende bedrijf is een uitdaging. En Tim is naar eigen zeggen niet de beste werkgever. Hij vindt het belangrijk om zijn medewerkers een stabiele en fijne werkplek te bieden. Ook statushouders kunnen er terecht. Maar zijn medewerkers moeten wel kunnen en willen werken volgens zijn visie en ideeën. Want hij is degene die het geheel overziet. En daar moet je als medewerker wel in mee kunnen gaan.

Eerst laten zien dat het kan
Tim is streng voor zichzelf. Wil hij een ijsmakerij beginnen? Dan moet hij eerst zelf leren hoe je het beste ijs maakt. Hij loopt zelf zeker tien keer per dag door de boerderijwinkel om te kijken of alles er goed bij staat. En over enzymen in het brood weet hij net zoveel als de bakker in hun bakkerij.

Als er een groep op bezoek komt, vertelt Tim graag het verhaal. Want Tim ziet het grote plaatje voor zich en kan dat als enige met bezieling uitleggen. En ja, Tim weet dondersgoed dat het arrogant is om te denken dat hij alles beter weet. Maar hij ziet zijn missie zo scherp voor zich dat hij daaraan vast moet houden. Daarvoor geeft hij alles op; een kinderwens heeft hij bijvoorbeeld niet. Want hoe kun je kinderen voldoende aandacht aan geven als je zo intensief met je missie bezig bent? 

Over vier jaar is het eeuwfeest van Loverendale Ter Linde. Een reden voor een feestje zou je zeggen. Maar dat moment komt volgens Tim nog te vroeg. Want simpelweg vieren dat je iets moois doet dat gaat nergens over. Je moet laten zien dat het uit kan, eerst het bewijs leveren en zwarte cijfers laten zien. Daarna mag je een inspiratiebron zijn. Dus hij heeft eerst nog wat werk te doen op de boerderij. En daarna houdt het niet op. Want wie zegt dat zijn droom samenhangt met deze plek? 

Ik heb zelden iemand ontmoet met zo’n extreme drive en die ook nog eens heel succesvol is in wat hij opstart. De fruitteelt is inmiddels winstgevend en de rest van de boerderij is dat naar verwachting over drie of vier jaar ook. De nieuwe projecten die hij bedenkt komen ook daadwerkelijk tot bloei. 

Als ik hem vraag waarom het hem lijkt te lukken om een bijzondere vorm van landbouw te realiseren die goed is voor de wereld en de mens, maar ook commercieel uitkan, geeft hij twee redenen. De eerste is dat hij werkelijk niks geeft om de mening van een ander. Dat zorgt ervoor dat hij focus heeft en houdt. De tweede is dat hij niet uit een landbouwfamilie komt. Hij ziet hoe moeilijk het is voor jonge boeren om een andere richting op te gaan dan die van hun ouders. Daar heeft hij geen last van, hij opereert enkel vanuit zijn eigen visie. Hij leeft zijn stoutste droom.

Wil je Tim steunen in zijn missie? Deel zijn verhaal, bezoek de boerderij en geniet van alle lekkere producten die er te koop zijn of ga er kamperen. Meer info kun je vinden op https://loverendaleterlinde.nl/

Wie betaalt wat?
Onder iedere verhaal geef ik aan wat voor bijdrage ik ontvang voor de verhalen die ik maak. Loverendale Ter Linde draagt bij aan mijn werk door me te voorzien van een standplaats voor mijn camper en betaalt me voor de uren die ik meegeholpen heb op de boerderij. Ik werkte in de perenpluk, schilderde de speeltuin, hielp in de bakkerij en sorteerde appels.

Wil jij ook bijdragen aan mijn missie? Join the grouppeas hier