Ketensamenwerking wordt vaak gezien als een belangrijk onderdeel van een duurzame en beter functionerende voedselketen. Goede voorbeelden zijn echter nog schaars. Graancoöperatie De Graanrepubliek heeft onder leiding van Niels Grootenboer een vorm gevonden die nog veel verder gaat. Door het creëren van een missiegedreven ecosysteem wil hij de omgeving opnieuw tot bloei laten komen.
Mijn werkweek begint op maandagochtend om 9:00 uur bij het tijdelijke kantoor van De Graanrepubliek in Veendam, waar ook de bakkerij gevestigd is. Ik haak aan bij het wekelijkse teamoverleg, waar de verantwoordelijken voor productie, innovatie, events en de boeren samenkomen. Het is de ultieme start om kennis te maken met de jonge organisatie. We springen van de productie van haver-klavermelk naar de plannen voor de officiële opening van De Graanrepubliek, om te belanden bij de planning voor de nieuwe pastamakerij.
De Graanrepubliek is eigenlijk zo divers op alle fronten, dat welke omschrijving dan ook de organisatie te kort doet. Je zou De Graanrepubliek kunnen omschrijven als een coöperatie die in het teken staat van teelt, verwerking en verkoop van graan en graanproducten, met als doel de voedselketen en de omgeving positief te veranderen. Maar ze doen ook onderzoek en houden zich bezig met onderwijs en innovatie. Het kostte mij een week meewerken, boeren bezoeken en mensen spreken om de veelzijdigheid van deze coöperatie echt te kunnen vatten.
Tijdens het teamoverleg maak ik ook voor het eerst kennis met peasmaker Niels Grootenboer (45), directeur van de coöperatie. Het is mij vanaf het eerste moment duidelijk dat Niels een echte leider is. Tijdens het rondje langs het team bepaalt hij het tempo, stelt kritische vragen en legt de lat continu hoog. Ik kom er al snel achter dat de gedrevenheid en sterke leiderschapsskills die ik tijdens het teamoverleg proef, een belangrijk onderdeel zijn van waar De Graanrepubliek nu staat.
Gedreven merkenbouwer
Het carrièrepad van Niels op weg naar zijn rol bij De Graanrepubliek is getekend door doorzetten en geloven dat het kan. Niels komt na de middelbare hotelschool terecht bij Heinz als accountmanager. Het is vrij ongebruikelijk om met een mbo-opleiding deze functie in te vullen, maar door hard werken lukt het hem toch om een plek te bemachtigen. Hij komt terecht in een intern opleidingstraject en mag een hbo-opleiding commerciële economie volgen. Hij groeit vervolgens door naar verschillende brand management functies en ontdekt daar zijn passie voor het bouwen van merken.
Dag 1 - Kennismaken met De Graanrepubliek
Niels blijft uiteindelijk vijftien jaar bij Heinz. Hij doet er veel relevante kennis en ervaring op voor het vermarkten van producten. In 2012 is hij toe aan meer vrijheid en autonomie. Hij besluit daarom om voor zichzelf te beginnen en gaat met twee compagnons aan de slag met het maken van ijsjes. Hij geniet van het opstarten van totaal iets nieuws, maar kiest uiteindelijk toch voor werk dat dichter bij zijn hart ligt. Hij besluit terug te gaan naar marketing en één van de projecten die hij uitvoert is voor distilleerderij Hooghoudt. Wanneer zij in 2018 Niels een droombaan aanbieden, besluit hij om het ondernemerschap te laten voor wat het is. Hij mag zich gaan vastbijten in de herpositionering van het Groningse familiebedrijf.
Vanuit zijn innovatierol bij Hooghoudt maakt Niels in 2018 kennis met De Graanrepubliek. De coöperatie, die zich dan al vier jaar inzet voor de productie en verwerking van lokaal graan, heeft moeite met het vinden van een goed businessmodel en werkbare structuur. Niels ziet kansen voor zijn werkgever om De Graanrepubliek te omarmen als onderdeel van hun herpositionering en maakt een omvangrijk plan. Hooghoudt is enthousiast en ziet kansen, maar wil niet het gehele plan en bijbehorende investeringen op zich nemen. Niels is echter vastberaden, gelooft heilig in zijn plan en besluit om het zelf aan de coöperatie te presenteren. Het plan wordt door de meerderheid met enthousiasme omarmd, wat ervoor zorgt dat Niels als directeur de richting uit mag gaan zetten voor de komende jaren.
Ecosysteem van the willing
Niels is een marketingman, hij snapt hoe je een verhaal vertelt en de juiste doelgroep aanspreekt. En dat hij dit tot in de puntjes door weet te trekken, merk je meteen als je bij De Graanrepubliek aankomt. Mocht je bij een coöperatie nog iets in je hoofd hebben als klein en kneuterig, dan verdwijnt dat beeld onmiddellijk als je arriveert in Bad Nieuweschans. De Graanrepubliek huist in een imposante gerenoveerde locomotiefremise. Er wordt bier en whisky gemaakt, je kunt er komen eten en drinken, je feest vieren of een rondleiding krijgen. Daarnaast is De Graanrepubliek een buitenlokaal voor food- en agri opleidingen.
Dag 2 - Helpen bij het brouwen van bier met brouwer Tom
De fysieke plek is indrukwekkend, maar wat De Graanrepubliek echt bijzonder maakt, is niet de locatie, maar de verregaande samenwerking die erachter schuilt. Niels en zijn collega’s zien haarscherp dat als je het voedselsysteem wilt veranderen, er meer nodig is dan het verenigen van boeren en een beetje afzet organiseren. Het gaat om het creëren van een ecosysteem van ‘the willing’, van mensen en organisaties die geloven in de missie en mee willen denken, doen en investeren. Dus bevat de coöperatie leden uit de hele voedselketen en ver daarbuiten. Families uit de regio doen mee, lokale boeren, bakkers, brouwers, (financiële) dienstverleners, onderzoekers en grotere organisaties als Hooghoudt, Maripaan Groep en Vermaat. Door de brede en diverse samenstelling van de coöperatie, vergroot ze haar slagkracht en kunnen er veel verschillende projecten tegelijkertijd gestart worden.
Smaak als tastbare verbinder
Maar als je organisatie zo divers is, hoe breng je dan kort en bondig over aan mensen wat je doet? Smaak is wat ieder onderdeel van het ecosysteem aan elkaar lijkt te verbinden. Iedereen houdt van lekker eten en voor elke schakel in de voedselketen is het belangrijk. Het fundament van De Graanrepubliek is de bodem. Want een gezonde bodem leidt automatisch tot betere, lekkerdere en gezondere granen, maar is ook de basis voor een gezonde en toekomstbestendige leefomgeving. Dus investeren ze flink in de lekkerste graanproducten, het meest tastbare middel om mensen te verbinden met die bodem. Er wordt desembrood, whisky, bier en granola gemaakt. Er wordt gewerkt aan eiwitrijke haver- klavermelk en pasta. Sommige producten worden gemaakt in opdracht voor merken als Yespers. Maar er wordt ook hard gewerkt aan eigen producten.
Dag 3 - Maken van mosterd en op bezoek bij boer Doeko
Ik mag de producten met eigen handen leren kennen tijdens mijn meewerkweek. Ik kijk mee bij het brouwen van bier gemaakt van Gronings gerst. Ik help bij het maken van een testbatch mosterd gemaakt van mosterdzaad uit Kloosterburen en ik ga vroeg uit de veren om bakker Wiebrand en zijn team te helpen met het maken van desembroden. Ik heb iedere dag het gevoel dat ik weer bij een start-up begin. Ik ontmoet mensen met passie en energie die gewoon dóen. Nieuwe dingen bedenken, testen, bijstellen en weer doorgaan. Maar dan niet op één plek, maar overal tegelijk.
Dromen over een regio in bloei
En ja, geef maar eens leiding aan al die mensen en projecten. Ik vraag aan Niels hoe dat is, al die verschillende kikkers in de kruiwagen houden. Hoe stuur je het geheel de juiste kant op? Hij vertelt me dat dit juist is wat hij het leukste vindt, hier is hij echt in zijn element. Hij mag al die verschillende mensen en organisaties helpen om De Graanrepubliek op te bouwen. Juist in die onzekere fase, waarin het alle hens aan dek is, voelt hij zich thuis. Toch ziet hij zichzelf als een tijdelijk onderdeel van het ecosysteem. Regelmatig geeft Niels aan dat het niet om hem draait, de coöperatie mag onder geen beding aan hem gaan ‘hangen’. Hij wil een dienende leider zijn, zijn energie inzetten om het project van de grond te krijgen. Als het staat, kan hij het overlaten aan het sterke team dat hij meegebouwd heeft.
Maar zover is het nog lang niet, want er liggen nog genoeg uitdagingen op zijn pad. De afgelopen twee jaar waren niet makkelijk. Door de coronacrisis rezen de bouwkosten de pan uit en de opening werd steeds verder uitgesteld. Maar juist op het moment dat de financiële druk het hoogst werd, kreeg Niels het voor elkaar om met een sterk plan voor de komende jaren, een aantal belangrijke nieuwe leden aan te laten sluiten. Dus kan hij nu weer verder bouwen. Zijn dromen voor De Graanrepubliek gaan namelijk nog veel verder. Niels wil de regio opnieuw laten opbloeien. Dus er zijn plannen voor een onderwijscampus en voor projecten om kwetsbare groepen in de samenleving te betrekken. Ook wordt de bijbehorende jachthaven hersteld voor recreatiemogelijkheden.
Begin maart wordt De Graanrepubliek officieel geopend. Een belangrijk moment waarop de kracht van het gecreëerde ecosysteem tastbaar wordt. Het is de reis meer dan waard om te ervaren wat hier in het uiterste puntje van noordoost Nederland gebeurt.
Dag 4 - Bakken van desembrood met bakker Wiebrand, Sandra en Grietje
Wil je De Graanrepubliek verder helpen?
Ben je in het noorden van Nederland? Ga op bezoek bij de Graanrepubliek om te proeven, producten te kopen of om gewoon een kijkje te nemen. De Graanrepubliek is altijd op zoek naar nieuwe samenwerkingspartners. Zie je kansen? Neem contact op!
Wie betaalt wat?
De Graanrepubliek wordt gesteund door de Rabo Foundation. De Rabo Foundation werkt aan succesvolle sociale ondernemingen en wil net als ik dat meer mensen De Graanrepubliek en andere voedselveranderaars leren kennen. Daarom leveren zij, naast De Graanrepubliek, ook een financiële bijdrage aan dit verhaal.
Wil jij ook bijdragen aan mijn missie? Join the grouppeas hier.
