Net als bij veel peasmakers die ik bezoek, valt ook bij Sandra Ronde van de Streekboer in Leek, de appel niet ver van de boom. Ze wordt in Canada geboren op het leghennenbedrijf van haar ouders. De vele werkuren en het gebrek aan toekomstperspectief zorgden ervoor dat haar ouders stopten met het boerenvak. Sandra wilde door die worsteling zelf nooit boer worden, maar door De Streekboer gelooft ze inmiddels dat het wél kan op een toekomstbestendige manier.
Al op jonge leeftijd is Sandra bezig met voedsel en de wereld om haar heen. Dat wordt voor het eerst concreet op de middelbare school. Voor haar profielwerkstuk maakt Sandra een plan voor een oesterzwammenkwekerij in Ghana en ze stuurt het werkstuk in voor een wedstrijd. Ze wint en als resultaat wordt kwekerij “Enidado” daadwerkelijk opgezet.
Het onderste uit de kan halen, is Sandra niet vreemd. Ze studeert in Duitsland, Italië, Amerika en Litouwen en al haar studies rondt ze minimaal cum laude af. Dat Sandra na jaren studeren uiteindelijk met haar poten in de klein aan de slag gaat met lokaal voedsel in Noord-Nederland, zou je bijzonder kunnen noemen. Die stap is waarschijnlijk te wijten aan haar nuchtere persoonlijkheid en aanpakkersmentaliteit. Dat ontdekt Sandra zelf als ze na haar studie aan de slag gaat voor de Sociaal Economische Raad in Noord-Nederland. Ze beseft dat ze niet langer over dingen wil praten, er zijn al praatclubjes genoeg. Ze wil dingen doen. En waarom niet gewoon dicht bij huis?
Van boerenmarkt naar online marktplaats
Sandra besluit om in de praktijk te gaan ervaren hoe de voedselketen werkt. Ze koopt een restpartij aardappelen op die buiten de gangbare maatsortering valt. Deze probeert ze te verkopen aan vrienden en familie, maar ze merkt al snel dat het veel gedoe is voor weinig marge. Voor het opdoen van een netwerk en het realiseren van haar plannen rondom lokaal voedsel, doet Sandra mee met ‘De Noordelingen’. Een programma waarin deelnemers werken aan hun eigen onderneming. Zo ontmoet ze Janco en Thijs. Ook zij willen aan de slag met de lokale voedselketen, wat in 2015 resulteert in de start van De Streekboer.
Dag 1 - Kennismaken met de Streekboer
Het drietal maakt het hun missie om boeren te helpen aan een lokale afzetmarkt en hen te verbinden met consumenten inde streek. De Streekboer start in eerste instantie als een boerenmarkt op vier verschillende plekken in de regio, waar consumenten hun vooraf bestelde producten ophalen. Zo bouwt De Streekboer een trouwe klantenkring op en groeit het netwerk van aangesloten boeren.
Als ik de Streekboer in 2023 bezoek, is het een totaal ander bedrijf. De missie is nog steeds hetzelfde, maar inmiddels staat Sandra alleen aan het roer. De wekelijkse markten zijn vervangen door afhaalpunten en thuisbezorging. Consumenten bestellen hun groente, fruit, vlees, zuivel, brood en droogwaren voor woensdagochtend. Op woensdagmiddag en donderdag worden alle producten door boeren geleverd bij de logistieke hub van de Streekboer in Leek, waar ze op klantniveau in kratten worden gedaan. Een complex en arbeidsintensief proces, wat ik zelf hands-on mag ervaren. Een deel van de boodschappen wordt bezorgd bij consumenten thuis. De meerderheid van de bestellingen wordt opgehaald bij 35 afhaalpunten verspreid over Groningen, Friesland en Drenthe.
De Streekboer voorziet inmiddels zo’n 600 Noord-Nederlandse gezinnen wekelijks van producten van zo’n 50 lokale boeren, aangevuld met biologische producten van de groothandel en een aantal exotische producten als citrusfruit en bananen die van verder weg komen. Sommige boeren doen al vanaf het begin mee aan De Streekboer en zijn met hun bedrijf meegegroeid. En ondanks dat in de rest van Nederland inmiddels veel initiatieven te vinden zijn die zich inzetten voor lokaal voedsel, is in het noorden de Streekboer nog één van de weinige. Ze zijn daarmee een belangrijke aanjager van de voedseltransitie in deze regio.
Meer controle over afzet en marge voor de boer
De boeren die ik spreek tijdens mijn werkweek bij De Streekboer, geven allemaal aan dat ze het belangrijk vinden rechtstreeks te leveren aan de consument. Op die manier houden ze meer controle over hun afzet en blijft er meer marge voor hen over, terwijl de consument soms zelfs minder betaalt dan in de supermarkt. Ook vinden ze het belangrijk dat de consument weet wie hun voedsel gemaakt heeft. Zoals vader Jaap en zoon Tjeerd van Broersma State, die ik ontmoet als zij hun paarse boerenkool, uien en andere groenten komen leveren. Jaap, die inmiddels 88 jaar is, vertelt dat hij zijn hele leven gestreden heeft voor directe afzet. Dankzij De Streekboer wordt dat nu steeds meer werkelijkheid.
Dag 2 - Op bezoek bij Ale, Egbert en de Waddenkust
Veel van de producten die De Streekboer in het assortiment heeft, komen van biologische boeren. Ik ga op bezoek bij Ale Havenga van biologisch akkerbouwbedrijf Landgoud aan de Groningse Waddenkust. Ale is 75 jaar, energiek en activistisch en voor mij één brok inspiratie. Hij vertelt dat zijn 50e levensjaar voor hem een kantelpunt was. Toen ging hij nadenken over het ‘waarom’ van het leven. Het resultaat was een omschakeling van zijn akkerbouwbedrijf van gangbaar naar biologisch. Hij teelt (oer)granen, zwarte mosterd, groenten en bessen. Die verwerkt hij tot producten zoals pasta, mosterd en siroop, die hij levert aan De Streekboer.
Ook Egbert van geitenhouderij ter Veen in Dorkwerd is één van de streekboeren van De Streekboer. Egbert produceert kaas en rauwe geitenmelk. Zijn piepkleine boerderij met 50 geiten is precies wat je je voorstelt bij klein en kneuterig. Loslopende kippen, geiten die de ruimte hebben. Op zijn kleine postzegel werkt Egbert aan de boerderij van de toekomst. Hij plant fruitbomen in het voorheen monotone grasland. De varkens die gevoerd worden met de wei die overblijft bij de kaasproductie, wroeten de moestuin los. Alles om de balans in de bodem en natuur terug te brengen. Egbert volgt de fundamenten van biologisch en soms gaat hij nog een stapje verder, maar hij is niet biologisch gecertificeerd.
Groei zorgt voor dilemma’s
Een aantal van de boeren die ik spreek geven aan praktisch biologisch te boeren, maar hebben zo hun redenen om zich niet te laten certificeren. Sommige van De Streekboeren telen gangbaar en hebben ook geen plannen om zich richting biologisch te bewegen. Dat is best een dilemma voor Sandra. De meeste boeren zijn initieel aangesloten bij De Streekboer vanwege het lokale aspect. Maar de afgelopen zeven jaar hebben de ontwikkelingen in de landbouw niet stilgestaan. Sandra ziet helder voor zich dat traditionele, gangbare landbouw geen onderdeel meer is van een toekomstbestendige voedselketen. Maar hoe vertaal je dat door naar criteria waar boeren aan moeten voldoen als ze aan De Streekboer willen leveren? En wat als dat betekent dat je van boeren afscheid moet nemen die al jaren onderdeel zijn van De Streekboer en door klanten enorm gewaardeerd worden?
Dag 3 - Eerste inpakdag van de boodschappenkratten
Die zoektocht is kenmerkend voor de transitiefase waarin De Streekboer zich bevindt. Sandra is De Streekboer ooit gestart om boeren in de streek te helpen aan lokale afzet. Maar door de groei van de afgelopen jaren wordt meer en meer van De Streekboer gevraagd. De klantengroep bestaande uit betrokken, gemotiveerde en loyale consumenten, is inmiddels wel zo’n beetje aangehaakt. Maar als De Streekboer haar verbindende rol wil uitbouwen en rendabel wil worden, moet de omzet verder groeien. Dat vraagt om het betrekken van een groep consumenten die iets minder loyaal en gemotiveerd is en iets meer verleid moet worden om aan te haken.
De afgelopen jaren is er nog niet zoveel aan marketing gedaan en veel van de groei komt voort uit mond tot mondreclame. Voor verdere groei is nu geld nodig om te investeren in marketing, een nieuwe website, maar ook in ruimere openingstijden van de afhaalpunten en een uitbreiding van het thuisbezorggebied. Sinds december 2022 is De Streekboer daarom aan het crowdfunden, een vorm van financiering die past bij een organisatie die gebouwd is als een community en het samendoen als basis heeft.
Missie als ultieme motivatie
De ondernemersreis van Sandra is geen makkelijke. Naast De Streekboer runt ze een gezin met drie kleine kinderen. Haar man werkt als zeeman en is vaak weg van huis. Het is veel ballen hooghouden, al gaat dat haar goed af. Het is iedere dag hard knokken voor een voedselketen waarin iedereen een beetje geld kan verdienen. En toch kan Sandra de motivatie vinden om iedere dag door te gaan. Ze wil simpelweg dat de lokale voedselketen rendabel gaat functioneren.
En daar geniet ze elke dag van. Want Sandra vindt dat ze de leukste baan ter wereld heeft. Ze is trots op De Streekboer en wat ze heeft neergezet. Maar aan het einde van rit gaat het haar daar niet om. Iemand moet die lokale voedselketen in het noorden van de grond krijgen. De vorm die zij gekozen heeft is een van de manieren. Wordt het uiteindelijk iets anders? Dan kan dat ook. Zo lang haar doel maar bereikt wordt.
Dag 4 - Verder met inpakken en meekijken bij het afhaalpunt in Drachten
Wil je De Streekboer verder helpen?
Woon je in het noorden van Nederland? Koop je boodschappen voortaan bij de Streekboer! En wil je Sandra helpen haar missie te bereiken? Je kunt nu (januari 2023) meedoen met de crowdfunding. Zo investeer je mee in de lokale voedselketen.
Wie betaalt wat?
Onder ieder verhaal geef ik aan wat voor bijdrage ik ontvang voor de verhalen die ik maak en van wie. De Streekboer draagt bij aan mijn werk met lekkere producten uit de streek en een financiële vergoeding.
Wil jij ook bijdragen aan mijn missie? Join the grouppeas hier.
