Hoe ontbijtspecialist Yespers zelf de voedselketen van de toekomst creëert

Deze week ben ik aan de slag bij Yespers, een jong bedrijf dat ontbijtproducten maakt. Oprichter Stefan Baecke knokt met zijn organisatie hard aan de missie: het creëren van een voedselketen die klaar is voor de toekomst. En niet door de symptomen van problemen in de keten aan te pakken, maar juist door structurele oplossingen te bedenken.

Peasmaker Stefan heeft zijn passie voor voedsel met de paplepel ingegoten gekregen. Hij groeit op in Zeeland op ‘De Bakermat’, het akkerbouwbedrijf van zijn ouders en hij werkt vaak mee op de boerderij. Zijn ouders telen er gewassen als aardappelen, bieten en tarwe, maar ze krijgen er vaak niet de prijs voor die ze nodig hebben. Al jong krijgt Stefan aan de keukentafel de frustratie en onmacht mee over ‘het systeem’. Als hij twaalf is, besluit hij voor het eerst die frustratie om te zetten in actie. De marktprijs voor aardappelen is in die tijd zo laag, dat hij zelf aardappelen gaat verkopen aan instellingen en bekenden uit de buurt.

Van investeerder tot smoothiespread-maker
Ondanks zijn grote betrokkenheid bij de boerderij, ziet Stefan geen toekomst als boer voor zich. Wat hij wel wil weet hij nog niet zo goed, en dus besluit hij een brede studie te kiezen. Het wordt een studie rechten in Leiden. Stefan ontwikkelt een interesse in de financiële wereld en werkt daar ook een aantal jaren in verschillende functies. Zijn achtergrond en interesse in de landbouw zorgen ervoor dat Stefan in 2007 zijn eigen investeringsfonds start gericht op voeding en duurzaamheid. Met succes. In 2009 neemt Rabobank een meerderheidsbelang in het bedrijf en Stefan werkt zo nog een aantal jaar voor Rabobank.

Dan komt in 2013 de financiële crisis. De maatschappelijke gevolgen zorgen dat Stefan anders naar het financiële systeem gaat kijken. Hij mist in ‘zijn’ bankensector zelfreflectie en de urgentie om hand in eigen boezem te steken en te kijken naar de fundamenten van het systeem die de crisis hebben veroorzaakt. Het najagen van financieel rendement, zonder rekening te houden met de mogelijke negatieve gevolgen daarvan, past niet langer bij zijn eigen denkbeelden en drive.

Dag 1 - Kennismaken met Yespers

IMG_1055 copy
IMG_1070 copy
IMG_1084 copy
IMG_1091 copy

Naast dat hij klaar is met de financiële wereld, voelt Stefan ook dat hij niet meer alleen op strategisch niveau wil werken. Hij wil met zijn poten in de modder staan, hands on werken aan het verbeteren van het voedselsysteem. Stefan ziet dat het voedselsysteem het fundament van de samenleving is, maar ook dat het totaal niet toekomstbestendig is. De manier waarop het systeem functioneert, zorgt voor uitputting van de bodem, de natuur, maar ook van de mensen die erin werken. Het systeem is simpelweg eindig en dat moet anders als ook de toekomstige generaties een toekomst willen hebben. Maar hoe?

Wat Stefan tijdens zijn werk in de financiële wereld heeft geleerd, is dat versnelling van grote veranderingen in de voedselketen zelden vanuit de boer komen. En dus besluit hij om zelf eerst marktvraag te gaan creëren naar producten die bijdragen aan een meer toekomstbestendige voedselketen. Maar met welk product gaat hij als eerste de markt op? De vrouw van Stefan maakt in die tijd iedere ochtend een verse smoothie voor hem. Stefan ziet kansen voor een verbeterde – meer maagvullende – versie.  Hij ontwikkelt een ingedikte smoothie: een alternatief voor jam die je op brood of crackers kunt smeren. Eind 2015 is het zover en rolt het eerste Yespers potje van de band.

Probleemoplossende systeemdenker
Zodra het product op de markt is, gaat Stefan aan de slag met de eerste stap om de voedselketen te veranderen. Hij besluit om de bananen die in zijn smoothiespreads gaan, te laten pureren in het land van herkomst, Ecuador, in plaats van bananenpuree in Europa in te kopen. De overrijpe bananen die bij boer Eloy anders geen bestemming hebben, kunnen zo geconserveerd worden en geld opleveren. Geen simpele missie, maar het lukt Stefan om dit voor elkaar te krijgen. En hierin zie ik precies de kracht van Stefan: hij is een systeemdenker en kan overzien wat er nodig is om misstanden structureel aan te pakken. Vervolgens weet hij dit ook om te zetten in concrete acties, die meteen iets bijdragen op lokale schaal.

Dag 2 - Meehelpen op de 'total use' appellijn

IMG_1109 copy
IMG_1110 copy
IMG_1112 copy
IMG_1096 copy

Inmiddels, anno 2023, is Yespers al aardig wat stappen verder. Er is een heel assortiment aan ontbijtproducten: crackers, notenpasta, granola, overnight oats en natuurlijk de smoothiespread. De ingrediënten vormen de todo-lijst van het Yespers team. Voor ieder ingrediënt wordt bekeken hoe de keten korter en eerlijke kan en hoe het beter geteeld kan worden met aandacht voor sociale rechtvaardigheid, bodemkwaliteit en biodiversiteit. Zo worden de cashewnoten uit Burkina Faso gepeld in het land van herkomst, uniek in die wereld, en krijgt de boer er een eerlijke prijs voor. En met Groningse boeren zijn afspraken gemaakt om de haver voor de overnight oats duurzamer te gaan telen.

Mensen als belangrijkste ingrediënt
Maar niet alleen de ingrediënten van de producten hebben de focus van Yespers. Mensen vormen een net zo belangrijk onderdeel van de missie. Stefan snapt dat draagvlak voor veranderingen, een belangrijke voorwaarde is voor succes. Dus moeten zoveel mensen kunnen meeprofiteren van wat hij doet. Dat resulteert in de eerlijke prijzen die Yespers betaalt voor de ingrediënten, maar komt ook tot uiting in het personeelsbestand. Dat bestaat zoveel mogelijk uit mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en veel stagiaires krijgen de kans om bij Yespers ervaring op te doen.

Als ik op maandagochtend arriveer bij New Farm in Den Haag, maak ik direct kennis met het energieke en diverse team van Yespers. Op deze locatie zijn zowel het kantoor, de opslag als een productieruimte gevestigd. Het kantoor kijkt uit op de productieruimte waar de ‘total use’-productielijn geplaatst is. Hier worden appels van a tot z verwerkt tot allerlei producten. Ook deze lijn is een voorbeeld van het systeemdenken van Stefan. Al een aantal jaar verwerkt Yespers reststromen in haar producten, zoals overrijp of beschadigd fruit dat anders weggegooid zou worden. En al ziet Stefan dat het belangrijk is om de gevolgen van een niet functionerend systeem aan te pakken, zoals verspilling, hij wil vooral toch werken aan structurele oplossingen die echt bijdragen aan de voedselketen van de toekomst. Dus bouwt hij nu zelf aan die structurele oplossing.

Appelverwerking van kop tot kont
In verschillende producten wordt appel gebruikt en het is de uitdaging om alles uit de appel te halen. Yespers kan met de total use-productielijn iedere appel van kop tot kontje verwerken. De industrieappels, ook wel klasse 3 genoemd, komen van boerderij de Buytenhof in Rhoon. De appels worden eerst geperst tot sap, de pulp wordt gedroogd en verwerkt tot vezelrijk zoet appelmeel, wat als ingrediënt voor onder andere de overnight oats gebruikt wordt. De appelpitten worden verwerkt tot appelpitolie en de steeltjes tot thee of een voedingsbodem voor paddenstoelen. Door ieder deel van de appel apart te verwerken tot nieuwe producten, kan het productieproces aangepast worden aan de vraag in de markt. Is er bijvoorbeeld even geen vraag naar sap? Dan wordt die ingekookt tot appelstroop.

Dag 3 - Meehelpen op de 'total use' appellijn

IMG_1062 copy
IMG_1097 copy
IMG_1051 copy
IMG_1053 copy

Op de dag dat ik meewerk aan de productielijn, mag ik de appels snijden en de steeltjes en de pitjes verwijderen zodat ze uitgeperst kunnen worden. Bij het verwerkingsproces komt nu dus nog vrij veel handwerk kijken. En dat is goed, want zo kunnen zoveel mogelijk mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan de slag. Maar doorontwikkeling is wel noodzakelijk, want de volgende stap voor de total use-lijn is opschaling tot een heuse fabriek. Er zijn nog wel wat vraagstukken: want kun je alle handmatige handelingen uiteindelijk wel voldoende automatiseren? En wat wordt de rol van de medewerkers, komen zij nog tot hun recht in een grotere fabriek? Er is nog niet op alle vragen antwoord, maar Stefan twijfelt er geen seconde aan of dit plan gaat lukken.

En zoals de systeemdenker Stefan betaamt, denkt hij alweer een paar stappen vooruit: de fabriek moet ook gebruikt kunnen gaan worden voor a tot z verwerking van andere vruchten. En op termijn is het de bedoeling dat er meerdere total use-hubs komen in Nederland en zelfs een in west-Afrika voor de verwerking van producten als mango en cashewnoten. Zo wordt de verspilling van waardevolle grondstoffen structureel opgelost, daar waar ze groeien, in plaats van dat we blijven dweilen met de kraan open.

Dag 4 - Strategiesessie en bowlen met het team

IMG_1136 copy
IMG_1131 copy
IMG_1150 copy
IMG_1151 copy

Wil je Stefan verder helpen?
Koop de lekkere producten van Yespers in de webshop of bij bijvoorbeeld AH. En Yespers zoekt jou! Wil je de nieuwe ‘total use’ appelfabriek gaan opzetten of hun marketingwonder worden? Laat van je horen!

Wie betaalt wat?
Yespers wordt gesteund door de Rabo Foundation. De Rabo Foundation werkt aan succesvolle sociale ondernemingen en wil net als ik dat meer mensen Yespers en andere voedselveranderaars leren kennen. Daarom leveren zij, naast Yespers, ook een financiële bijdrage aan dit verhaal.

Wil jij ook bijdragen aan mijn missie? Join the grouppeas hier